Transpoetica: Słowenia
TRANSPOETICA: Słowenia
Granice są po to, żeby je przekraczać. W ten sposób rozumiem nazwę projektu Transpoetica. Trans jak wychodzenie poza ustalone, utrwalone granice. Przede wszystkim w myśleniu. Słowo poetica wiąże się z twórczością (z gr. poietikos ‘twórczy’), która stanowi podstawę poezji. Poezji w znaczeniu esencji literatury.
Słoweński poeta i filozof, Iztok Osojnik, podkreśla, że poezja to nie tylko rytmiczny szereg wersów, przystosowanych do zewnętrznych form lub rymów, ani jedynie opisywanie lub wyrażanie emocji. Poezja jest wyrazem języka, który ma siłę tworzyć istnienie całego narodu i całego świata. Według Osojnika poezja jest generatorem bytu. Gdyby nie było języka i poezji, nie byłoby świata.
Nie byłoby również Słoweńców ani słoweńskiego państwa (Słowenia istnieje od 1991 r.). Dzięki językowi i poezji ukształtowaliśmy się się jako naród. W XVI wieku protestancki pisarz Primož Trubar, tworząc słoweński język literacki, położył kamień węgielny, na którym w czasie wiosny narodów, France Prešeren podniósł słoweńską poezję do poziomu literatury światowej.
Na początku XX wieku, w roku 1904, urodzili się Srečko Kosovel i Edvard Kocbek, których ceniono jako poetów i myślicieli światowych. Kocbek był poetą etyki, a także metafizyki. Kosovel był poetą awangardowym, szczególnie znaczące są wiersze, które nazwał konsy – teksty w rodzaju językowych kolaży. Dla Kosovela poeta jest konstruktorem rzeczywistości, jest czujący, zaangażowany, wysoko etyczny, dbający o człowieczeństwo. Złota łódź to tytuł tomiku poetyckiego, którego Kosovel, umierając w wieku 22 lat, nie zdążył opublikować.
Poezja Kocbeka i Kosovela staje się znów aktualna w świetle zjawisk współczesnego świata (neoliberalizm, globalizacja) oraz prób ich zrozumienia, a także w świetle powstawania nowych nurtów w nauce (biopolityka, teoria przemocy symbolicznej, filozofia polityczna). Potrzeba wysokich standardów etycznych i zaangażowania społecznego – tzn. uczestniczenia w życiu społecznym, rozpoznawania istotnych wydarzeń, dręczących problemów współczesnego świata – jest dzisiaj dla literatury dosłownie kwestią życia lub śmierci. Poeta nie jest odizolowany od reszty świata, ale aktywnie w nim uczestniczy.
Taja Kramberger, poetka i antropolog historyczny, pomysłodawca Międzynarodowej Nagrody Literackiej KONS (poświęconej pamięci S. Kosovela), zwraca uwagę, że literatura (a więc także poezja) ma siłę transformacyjną i subwersywną – literatura ma moc zmieniania rzeczywistości.
Świadomi tego są również słoweńscy autorzy, którzy będą gośćmi tegorocznej edycji Transpoetici: poetka-kompozytorka Ksenija Jus - Xenia, poeta Jure Potokar i pisarka Suzana Tratnik. Łączą ich „krainy dźwięku” oraz poruszanie tematów o otaczającym nas świecie. Oni zdają sobie sprawę z siły języka, świadomie tworzą i zmieniają świat.
Tatjana Jamnik
(Opublikowano w "Lamelli" oraz na stronach internetowych: https://www.lamelli.com.pl/ i https://www.fragile.net.pl)